Czym różni się afekt od emocji? Co to jest nastrój? Jaka jest różnica pomiędzy namiętnościami i sentymentami? Jakie są rodzaje uczuć? Nie wiesz? Nic dziwnego. Terminologia z tego obszaru jest mało znana. Wiele osób używa określeń związanych z procesami emocjonalnymi, niezgodnie z obowiązującą terminologią. W rezultacie powoduje to zamęt i utrudnia komunikację w tym obszarze.
Postanowiłem trochę przybliżyć Ci tę terminologię. Przygotowałem ilustrację szeregującą uczucia według natężenia i (jednocześnie) według trwałości. Przybliżam też kolejne pojęcia, głównie na bazie Wikipedii: Klasyfikacja procesów emocjonalnych. Wprowadziłem swoje podkreślenia i komentarze.
Uczucia
Są to stany psychiczne wyrażające stosunek człowieka do zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego świata. Czuje się coś do kogoś lub czegoś np. miłość. Uczucia stanowią świadomą interpretację emocji, dokonywaną na podstawie zakodowanych w pamięci człowieka wzorów kulturowych i doświadczeń oraz podyktowanej nimi oceny sytuacji.
Pojęcia uczucia używa się niekiedy do określenia zarówno emocji, nastroju jak i sentymentu.
Moim zdaniem terminem uczucia obejmuje się po prostu wszystkie stany emocjonalne.
Rodzaje uczuć: Afekty
Są to uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle (gniew, złość, rozpacz, radość i strach). Posiadające wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczające racjonalność działania.
Pojęcie afekt używane jest niekiedy jako synonim emocji.
Afekty to najsilniejsze, ale też najkrócej trwające uczucia. Siła ograniczeń w racjonalnym myśleniu, jaką powoduje afekt została odnotowana w prawie, w postaci terminu: zbrodnia w afekcie. Dlatego też przestępstwa popełnione w afekcie zagrożone są niższą karą od tych popełnionych z zimną krwią.
Emocje
Kolejne rodzaje uczuć to emocje (łac. emovere), czyli świadome lub nieświadome, silne, względnie nietrwałe, gwałtowne uczucia (stany afektywne) o silnym zabarwieniu i wyraźnym wartościowaniu (o charakterze pobudzenia pozytywnego lub negatywnego), poprzedzone jakimś wydarzeniem i ukierunkowane.
Emocje są to nieco słabsze niż afekt (choć ciągle silne) uczucia. Gdy spojrzysz na ilustrację, dostrzeżesz, że kolejne stany emocjonalne uporządkowane są od najbardziej gwałtownych (po lewej stronie ilustracji) do najmniej gwałtownych (po prawej stronie ilustracji).
Nastroje
To uczucia o spokojnym przebiegu, mniejszym nasileniu i dłuższym czasie trwania niż emocje (np. zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, niepokój, tęsknota, nostalgia, irytacja, samotność, dobrostan wewnętrzny).
Nastrój to stan emocjonalny, który utrzymuje się zazwyczaj przynajmniej przez kilka dni. Jego zmiany są wolniejsze. Gwałtowne skoki nastroju zdarzają się rzadko.
Kolejne rodzaje uczuć: Namiętności
To trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.
Namiętności potrafią zdominować (a nawet zrujnować) życie człowieka, uzależniając go od silnych przeżyć. A to skutkuje nałogami: np. hazard, gry komputerowe, pornografia itp.
Sentymenty
Termin sentymenty (postawy emocjonalne) odnosi się do trwałych sympatii bądź antypatii, np. nie lubię brukselki.
Sentymenty to najtrwalsze stany emocjonalne. Ilustracja porządkuje różne uczucia od najmniej trwałych (po lewej stronie, poczynając od afektu) do najtrwalszych (po prawej stronie ilustracji, kończąc na sentymentach).
Ponadto warto dostrzec, że te sympatie lub antypatie mogą się zmieniać. Jednak bardzo rzadko staramy się aktywnie wpłynąć na zmianę w tym obszarze.
Rodzaje uczuć: podsumowanie
Podsumowując: najsilniejsze uczucia są jednocześnie najmniej trwałe, a najtrwalsze mają najmniejsze natężenie.
Ten wpis robi wielkie wrażenie, swoją lekkością wprawia w osłupienie. Chciałbym tak jak ty frazować piękne zdania. Przyjmij najszczersze gesty wielkiego uznania.
Miło mi czytać, że wpis zrobił na Tobie wrażenie. Dziękuję za uznanie.